Verslag succesvolle ELV-middag
Op donderdag 15 december organiseerde het ELV een succesvolle collegemiddag voor beginnend literair vertalers met als thema ‘professionalisering van vertalers’. Tijdens deze drukbezochte middag kregen beginnend literair vertalers handvatten aangereikt om hun zichtbaarheid te vergroten en effectiever te netwerken, en leerden ze hoe ze deze kennis kunnen inzetten bij het verwerven van opdrachten.
Daarnaast konden zij nader kennismaken met verschillende instanties die zich inzetten voor (de belangen van) vertalers, waaronder het Nederlands Letterenfonds, het Vlaams Fonds voor de Letteren, de Vereniging van Letterkundigen, de Vereniging van Schrijvers en Vertalers, de Vlaamse Auteurs Verenigingen het Expertisecentrum Literair Vertalen. Ook was er aandacht voor mentoraten, modelcontracten en de rechten van vertalers waarbij er ruime mogelijkheid was tot het stellen van vragen.
De ELV-middag werd geleid door Gea Schelhaas, coördinator van het ELV. Philiep Bossier, lid van het Wetenschappelijk Comité van het ELV, opende de middag met een introductie van de Leerlijn Literair Vertalen en hoe deze als leidraad kan worden gebruikt voor de ontwikkeling van vertalers, zowel door opleiders als door vertalers zelf. Ook de aansluitende lezingen hadden stuk voor stuk betrekking op de Professionele competentie van de Leerlijn.
Michele Hutchison onderzocht vervolgens de vraag ‘Hoe word ik een bekende vertaler’ door haar licht te laten schijnen over de verschillende manieren waarop je jezelf zichtbaar kunt maken. Het is daarbij van belang dat je naam duidelijk vermeld wordt, niet alleen in het boek maar ook online. Zorg ook dat kwaliteit je handelsmerk wordt, verdiep je bijvoorbeeld in een specifiek genre en ook voor vertalers geldt: haastige spoed is zelden goed. Als je de kans krijgt om jezelf te presenteren grijp die dan met beide handen aan, concludeerde zij. Haar Prezi-presentatievan deze middag is voor iedereen te bekijken.
Ook Janny Middelbeek-Oortgiesen gaf de aanwezigen veel waardevolle tips door in te zoomen op hoe je kunt netwerken als vertaler. Hoffelijkheid, persoonlijk contact en ook zichtbaarheid zijn hierbij duidelijke kernwoorden. Netwerken gaat niet alleen om het creëren van relaties, maar ook om het uitbouwen en onderhouden ervan. De wederkerigheid in de relatie tussen jou en de ander mag niet vergeten worden, stuur bijvoorbeeld een bedankbriefje als iemand iets voor je heeft gedaan. En dat geldt niet alleen voor opdrachtgevers, maar ook voor collegavertalers en vergeet de behulpzame groenteboer of loodgieter niet.
Alle opgedane kennis over netwerken en zichtbaarheid konden de deelnemers van de ELV-middag in de pauze gelijk in de praktijk brengen. Onder het genot van koffie en thee konden de bezoekers bijpraten met bekenden en nieuwe vakgenoten leren kennen.
Na de pauze stonden ontmoetingen met de instanties op het programma. In totaal zeven sprekers, verdeeld over twee panels, vertelden de aanwezigen wat zij de vertaler te bieden hadden en welke adviezen zij hadden voor de beginnende vertaler. Aansluitend was er ruimte voor het stellen van vragen.
Het eerste panel bestond uit Lara Rogiers van het Vlaams Fonds voor de Letteren, Anne Swarttouw van het Nederlands Letterenfondsen Chris Van de Poel van het Expertisecentrum Literair Vertalen.
Lara Rogiers ging in het bijzonder in op de voor vertalers beschikbare subsidies van het VFL en de voorwaarden waaronder die worden verstrekt. Ook voorzieningen voor auteurslezingen en een pilot voor vertalers uit het Nederlands die zelf een boek willen promoten bij buitenlandse uitgevers kwamen aan de orde. Anne Swarttouw legde de focus op de projectsubsidies voor vertalers en ging uitgebreid in op de procedures en voorwaarden die het Nederlands Letterenfonds hierbij hanteert.
Chris Van de Poel vertelde de aanwezigen wat het ELV naast de studiemiddag nog meer te bieden heeft voor de literair vertaler die zich wil ontwikkelen. Het (online) cursusaanbod kwam aan de orde net als de beschikbaarheid van ontwikkelingsbeurzen en mentoraten. En geheel in lijn met het thema voor de pauze wees zij op het Vertalersbestand van het ELV. Over al deze instanties is meer informatie terug te vinden op hun websites.
Het tweede panel bestond uit Menno Hartman, redacteur bij Tirade, Literair Nederland en uitgever bij Van Oorschot, Martine Woudt van de Vereniging van Letterkundigen en Natalie Ariën en Isabel Hessel namens de Vlaamse Auteursvereniging.
Menno Hartman leerde de vertalers door de bril van de uitgever of redacteur te kijken en deed dat met verve. Hij gaf daarbij zeer waardevolle adviezen, zoals het doen van een gericht voorstel aan een uitgever op basis van de fondsen van vergelijkbare buitenlandse uitgevers. Houd een voorstel kort zodat het behapbaar is voor de uitgever om het te bekijken en profileer jezelf daarnaast als een expert op het gebied van jouw brontaal(gebied).
Als vertegenwoordiger van de VvL (per 1 januari 2017 Auteursbond) nam Martine Woudt de vertalers mee naar het verleden naar de tijd dat er nog geen Vereniging voor Letterkundigen bestond. Door chronologisch de ontwikkelingen binnen en verworvenheden van de VvL onder de aandacht te brengen maakte ze de waarde van de VvL zeer inzichtelijk. Vervolgens zette ze helder uiteen wat de VvL tegenwoordig voor literair vertalers kan betekenen, welke rol zij binnen het literaire veld heeft en nodigde de aanwezigen uit om lid te worden.
Natalie Ariën vertelde hoe de Vlaamse Auteursvereniging de Vlaamse vertaler terzijde staat onder andere door haar adviezen omtrent contracten. Ook nodigde ze alle aanwezigen uit voor een door de VAV georganiseerde studiedag waar onder andere de positie van het Vlaams-Nederlands binnen het vertaalwerk onder de loep genomen wordt. Isabel Hessel sloot het panelgesprek af door terug te grijpen naar het beginthema van de dag, de zichtbaarheid van de vertaler. ‘Wie zaait en wil oogsten, mag het licht niet schuwen,’ zo luidt haar motto. Ze vertelde over haar eigen ervaringen, hoe zij bekend werd als ‘vertaalactiviste’ en gaf tips voor het onderhouden van goede relaties met uitgevers en het vindbaar zijn op internet.
Deze informatieve middag werd feestelijk afgesloten met de presentatie van het nieuwe literaire tijdschrift PLUK, de oogst van nieuwe vertalers. Fedde van Santen, directeur van de VertalersVakschool, vertelde hoe de droom van een tijdschrift waarin nieuwe vertalers hun kwaliteiten laten zien eindelijk een feit werd door de gulle gift van vertaler Elly Schippers. In een kort interview onder leiding van Louise Koopman vertelden Elly Schippers en beginnend vertaler Renske Wiltink over hun eigen ontwikkeling als vertaler en hun relatie tot het tijdschrift PLUK.
De zeer geslaagde middag werd afgesloten met een borrel waarna de deelnemers ieder weer hun weg gingen om het geleerde in de praktijk te brengen.
Deze ELV-middag werd mede mogelijk gemaakt door de Nederlandse Taalunie, de KU Leuven, de Universiteit Utrecht en het Netwerk voor Jonge Vertalers. Met dank aan Elbert Besaris voor de foto's.