Het Nederlandse en Vlaamse literaire veld

Geplaatst op: 06 december 2023

Dit overzicht biedt een selectie van websites, papieren media en andere kanalen die je kunnen helpen om op de hoogte te blijven van het Nederlandstalige literaire veld.

[Laatste update: december 2023]

Voor vertalers in het Nederlands is het nuttig om te weten welke boeken en schrijvers uitgegeven worden en wat er speelt in het gebied waarin hun vertalingen zullen verschijnen. Voor vertalers uit het Nederlands is het belangrijk om het Nederlandstalige literaire veld goed te kennen om als deskundige voor uitgevers in het eigen doeltaalgebied te kunnen optreden.

  • Boekhandels
    Als je in de gelegenheid bent, is het nuttig regelmatig boekhandels in Nederland en België binnen te stappen. Daar zie je welke boeken worden aangeprezen of op de bestsellertafels liggen. Er zijn ketens, zoals Bruna in Nederland en de Standaard Boekhandel in Vlaanderen, die zich richten op het populairdere segment, en boekhandels die zich specifiek richten op het literair-culturele segment of een bepaald genre zoals kinder- en jeugdliteratuur.
     
  • Kranten en bladen
    Veel grote Nederlandse en Vlaamse kranten en bladen besteden aandacht aan nieuwe boekpublicaties of plaatsen interviews met schrijvers in een boeken- of cultuurkatern. Voorbeelden zijn De Groene Amsterdammer, NRC Handelsblad, Het Parool, Trouw, de Volkskrant (Nederland) en de Morgen, Humo en De Standaard (België).
     
  • Literaire prijzen
    In Nederland en België wordt een groot aantal literaire prijzen uitgereikt in allerlei genres. Door prijzen in de gaten te houden kun je ontdekken welke schrijvers en boeken volgens jury’s of publiek van hoge kwaliteit zijn. Bekroningen kunnen een motivatie zijn bij het uitgeven van een vertaling. Enkele bekende en toonaangevende prijzen zijn:
    • de BNG Bank Literatuurprijs (jaarlijks toegekende oeuvreprijs, bedoeld voor Nederlandstalige auteurs van 40 jaar of jonger, die twee of meer literaire prozawerken op hun naam hebben staan en die nog niet doorgebroken zijn);
    • de Boon voor literatuur (de Boon is een jaarlijkse Vlaamse literatuurprijs met twee categorieën: één voor fictie en non-fictie en één voor kinder- en jeugdliteratuur);
    • de Boekenbon Literatuurprijs (wordt jaarlijks toegekend door een jury van beroepslezers uit Nederland en Vlaanderen);
    • Griffels en Penselen (prijzen van het CPNB voor de best geschreven en best geïllustreerde Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken, uitgegeven bij Nederlandse en Vlaamse uitgeverijen);
    • de Gedichtenwedstrijd (deze wedstrijd bekroont het beste Nederlandstalige gedicht van het jaar en staat open voor zowel professionele dichters als amateurs);
    • de Herman de Coninckprijs voor poëzie (Vlaamse onderscheiding die wordt toegekend aan de beste oorspronkelijk Nederlandstalige dichtbundel);
    • de Inktaap (de Inktaap is de opvolger van de Jonge Gouden Uil, een Vlaams-Nederlands leesbevorderingsproject in de vorm van een literaire prijs, dat liep van 1997 tot en met 2000);
    • de Johan Polak Poëzie Prijs (nieuwe Nederlandse prijs ter waarde van 50.000 euro die vanaf 2024 jaarlijks wordt uitgereikt aan de auteur van de beste Nederlandstalige dichtbundel, verschenen in de drie voorafgaande jaren);
    • de Libris Geschiedenis Prijs (Nederlandse jaarlijkse prijs, bekroont jaarlijks een oorspronkelijk Nederlandstalig historisch boek voor een algemeen publiek);
    • de Libris Literatuur Prijs (Nederlandse jaarlijkse prijs, bekroont jaarlijks een Nederlandstalige literaire roman voor volwassenen);
    • de NS Publieksprijs (Nederlandse jaarlijkse prijs, waarbij het publiek stemt op één van de bestverkochte oorspronkelijk Nederlandstalige boeken van het jaar [fictie of verhalende non-fictie]);
    • de P.C. Hooft-prijs (Nederlandse oeuvreprijs, wordt jaarlijks afwisselend toegekend voor een Nederlandse auteur van proza, essayistiek en poëzie);
    • de Prijs der Nederlandse Letteren (Vlaams-Nederlandse oeuvreprijs voor schrijvers van oorspronkelijk Nederlandstalige poëzie, verhalend proza of drama, driejaarlijks toegekend door het Comité van Ministers van de Nederlandse Taalunie);
    • de Ultimas (Vlaamse Cultuurprijzen voor toonaangevende artiesten, kunstenaars, organisaties of gezelschappen. In het totaal zijn er 15 categorieën (waaronder Letteren), waarvan er 4 alterneren. Elk jaar worden er in 13 categorieën Ultimas uitgereikt);
    • Bekijk voor nog meer literaire prijzen De Literaire Prijzen Agenda en dit (Engelstalige) overzicht van Literatuur Vlaanderen, bedoeld voor internationale uitgevers.
  • Uitgeverijen
    Er zijn in Nederland en België vele grote en kleine uitgeverijen, soms gespecialiseerd in een bepaald genre, soms niet. Een groot deel van de uitgeverijen staat op deze ledenlijst van de Groep Algemene Uitgevers. Bijzondere, kleinere uitgevers vind je op de site van de laatste DRUK-beurs (voorheen Beurs voor Bijzondere Uitgevers). Op de ELV Kennisbank vind je hier een lijst met uitgeverijen die zich (hoofdzakelijk) richten op literaire teksten.
    Het is natuurlijk niet te doen om alle websites van alle uitgeverijen in de gaten te houden. Een handige manier om te zoeken welke uitgeverijen interessant zijn voor jou, is te kijken waar je favoriete schrijvers uitgegeven worden. Je kunt je vaak inschrijven voor nieuwsbrieven van uitgeverijen of ze volgen op sociale media. Ook is het interessant prospectussen (brochures met aangekondigde uitgaven) door te bladeren. Ze zijn vaak online te bekijken.
     
  • Nederlands Letterenfonds en Literatuur Vlaanderen
    Het Nederlands Letterenfonds en Literatuur Vlaanderen zijn de publieke cultuurfondsen van Nederland en Vlaanderen op het gebied van letteren. In het binnenland ondersteunen ze makers door middel van projectsubsidies. Het is interessant een kijkje op hun sites en in jaarverslagen om te zien welke auteurs (starters, oeuvrebouwers en ervaren schrijvers) financiële steun ontvangen.
    De buitenlandafdelingen van de fondsen richten zich op hun Engelstalige sites tot internationale uitgevers en informeren hen over interessante nieuwe Nederlandstalige titels (zie: Dutch Foundation for Literature en Flanders Literature). Ook voor vertalers is het interessant om te zien welke boeken door de fondsen worden gepromoot. Het Nederlands Letterenfonds verzorgt eens in de zoveel tijd brochures met nieuwe titels in verschillende genre. Op de site van Flanders Literature vind je eveneens een selectie van boeken en auteurs.
     
  • Bloemlezingen, verhalenbundels en literaire tijdschriften
    Via bloemlezingen en verhalenbundels kun je gemakkelijk kennismaken met het werk en de stijl van verschillende schrijvers, vaak gebundeld rond een bepaald thema of genre. Literaire tijdschriften kunnen een goede bron zijn om korte teksten of gedichten van meer beginnende (Nederlandstalige of vertaalde) schrijvers te ontdekken, omdat ze vaak ruimte bieden aan nieuwe namen. Denk aan Armada, Awater, Deus ex Machina, De Gids, DW B, Hollands Maandblad, Kluger HansHet Liegend Konijn, nYde Parelduiker, Poëziekrant, Revisor, Terras en Tirade. Raadpleeg hier de tijdschriftenlijst van literaire tijdschriften in Nederland en Vlaanderen van de Koninklijke Bibliotheek van Nederland.
  • Bestseller60 
    Op Bestseller60.nl van Stichting CPNB wordt elke week de top 60 van bestverkochte boeken (in alle genres; vertaald en oorspronkelijk Nederlandstalig) in Nederland getoond, op basis van verkoopgegevens van 1.500 verkooppunten waaronder ruim 900 boekhandels.
  • Boekblad
    Magazine en gelijknamige website. Geeft inzicht in nieuws en ontwikkelingen achter de schermen van het boekenvak en de uitgeefwereld van Nederland en Vlaanderen: over uitgeverijen, nieuwe initiatieven, verkoopcijfers, enzovoort. Sommige artikelen zijn gratis toegankelijk, maar voor het lezen van de meeste content moet je abonnee zijn.
  • De Lage Landen
    Tijdschrift en gelijknamige website van de Vlaams-Nederlandse culturele instelling Ons Erfdeel vzw. Artikelen over en reflecties op Nederlandstalige literatuur, maar ook breder over kunst, geschiedenis, taal en maatschappij van de lage landen. Maandelijks verschijnt de rubriek ‘De papieren man’ op deze site, waarin de literaire actualiteit uit Vlaanderen en Nederland op een rij gezet wordt.
  • Tzum
    Literair weblog. Begonnen in 1998 als literair blad en sinds 2010 digitaal. Bevat recensies en nieuwtjes rond schrijvers en het (literaire) boekenvak. Voornamelijk gericht op Nederland.

Er is een enorm aanbod aan recensies van Nederlandstalige literatuur. Vaak worden recensies uit de papieren kwaliteitskranten en -bladen als het meest toonaangevend gezien. Zij bereiken een groot publiek. Quotes uit deze media prijken dan ook vaak op het omslag van boeken.

Sommige recensies kun je gratis online lezen op de websites van deze kranten of bladen, voor andere stukken zul je je moeten abonneren of gebruikmaken van een dienst als Literom (via een bibliotheek of onderwijsinstelling). Of vraag bekenden in Nederland of Vlaanderen om hulp als je een bepaald artikel zoekt.

Andere plekken waar je recensies kunt vinden van Nederlandstalige literatuur:

  • Literair Nederland
    Recensiesite voor Nederlandstalige- en vertaalde literatuur, met interviews, columns, essays en berichten uit de wereld van de literatuur.
     
  • de Nederlandse Boekengids
    Verschijnt op papier en digitaal en bevat boekenessays op het snijvlak van wetenschap, kunst en cultuur waarin verschillende non-fictiewerken (oorspronkelijk Nederlandstalig en vertaald) worden besproken en tegen elkaar afgezet.
     
  • deReactor.org
    Vlaams-Nederlands platform voor literaire kritiek. De recensies op deze site zijn zeer uitgebreid en analytisch, en vaak geschreven door critici met een academische achtergrond.
     
  • Goodreads, Hebban en andere sites of blogs voor en door lezers
    Er zijn veel online platformen waarop lezers zelf recensies kunnen schrijven of boeken kunnen beoordelen. Hebban is een Nederlands voorbeeld, terwijl Goodreads een internationale gemeenschap is. Het interessante van Goodreads is dat je reacties van lezers uit allerlei landen kunt vinden indien een boek vertaald is. Zo kun je ook zien hoe auteurs door lezers in andere talen worden ervaren.