Terugblik Zomercursus 2017

Na een uitgebreid voortraject dat bestond uit het bestuderen van vertaalrelevante literatuur en video’s en vooral veel vertalen kwamen 16 beginnende vertalers maandag 21 augustus bij elkaar. Samen zouden ze 5 dagen lang met niets anders bezig zijn dan hun toekomst als literair vertaler. Hun motivatie, de goede sfeer, de zeer deskundige begeleiding van hun vertaaldocenten en de betrokkenheid van de  gasten uit het literaire veld maakten de ELV zomercursus 2017 tot een groot succes. Of zoals een van de cursisten het samenvatte: ‘De zomercursus was leuk, leerzaam en intensief.’

De cursus werd dit jaar gehost door de Universiteit Utrecht. Op maandagochtend werden de cursisten op het Janskerkhof ontvangen door Ted Sanders, vicedecaan van de faculteit geesteswetenschappen en hoofd van het departement Talen, Literatuur en Communicatie. Hij heette hen van harte welkom en benadrukt de waarde die de Universiteit Utrecht hecht aan talenstudies en het vertaalonderwijs in het bijzonder. Nadat vervolgens alle cursisten zich aan elkaar hadden voorgesteld waren alle ogen en oren gericht op Désirée Schyns. Zij verzorgde een boeiende introductie in de vertaalwetenschap waarin ze het voor elkaar kreeg om niet alleen een veelomvattend beeld van het wetenschapsgebied te schetsen maar met name ook illustreerde hoe vertaalwetenschap relevant is voor de vertaalpraktijk. 

Na de lunch begonnen de cursisten met hun eerste vertaalatelier over het fragment van De Stamhouder van Alexander Münninghoff dat zij in de weken voorafgaande aan de cursus ieder voor zichzelf vertaald hadden. Onder leiding van de ervaren moderatoren Susan Massotty (Engels), Philippe Noble (Frans) en Kadir Türkmen (Turks) legden zij de vertalingen onder een vergrootglas en bespraken ze de bijzonderheden in het vertalen van deze literaire non-fictie tekst. De intensieve eerste dag werd afgesloten met een gezamenlijk diner waar de cursisten in een informelere omgeving nader met elkaar kennis konden maken.

De volgende ochtend begonnen de groepen aan hun collectieve vertaling. Met laptops, papieren en whiteboards in de aanslag gingen de cursisten de uitdaging aan om een gezamenlijke vertaling te maken van zowel een boekfragment als een gedicht van de Vlaamse schrijfster en performer Carmien Michels. Een spannende opdracht omdat zij niet alleen pas op maandag voor het eerst de teksten waarmee zij aan de slag zouden gaan onder ogen kregen, maar op dat moment ook vernamen dat de auteur zelf aanwezig zou zijn bij de eindpresentatie op vrijdag.

‘Is het boek in jouw handen geschreven door een prijswinnaar of een bestsellerauteur?’ Met die vraag begon recensent en redacteur Daan Stoffelsen zijn college over de hedendaagse Nederlandstalige literatuur. Aan de hand van een twintigtal boekenweekgeschenken testte hij de kennis die de cursisten hadden van het Nederlandse literaire veld, om die kennis vervolgens in een rap tempo bij te spijkeren. Vele auteurs, literaire prijzen en tijdschriften passeerden de revue tijdens zijn college. Zijn college werd gevolgd door het tweede en laatste vertaalatelier over De Stamhouder, wederom met moderatoren Philippe Noble, Kadir Türkmen, en Susan Massotty die ditmaal andersomvertaler Lisette Graswinckel als co-moderator naast zich had.

Woensdagochtend werd wederom afgetrapt met de collectieve vertaling, waarna iedere groep afzonderlijk een bijeenkomst had over de beroepspraktijk. In deze sessie gingen de cursisten in gesprek met ervaren vertalers, redacteuren, uitgevers en andere belangrijke spelers in het literaire veld over onderwerpen als: hoe kom je aan opdrachten, hoe kun je jezelf profileren, welke uitgeverijen zijn interessant en welke verwachtingen hebben opdrachtgevers van vertalers. Vertaalster Hanneke van der Heijden ging in gesprek met de Turkse redactrice Aslı Güneş en Mesut Aslan, verbonden aan het Belgisch-Turkse literaire tijdschrift Akrostis, terwijl de Franse groep vragen kon stellen aan Philippe Noble en uitgeefster Hélène Fiamma en de vertalers Engels konden profiteren van de ervaring van vertaalster Michele Hutchison, agente Elaine Michon en Uta Matten van uitgeverij De Bezige Bij. De bijeenkomst eindigde in een netwerklunch waarin alle groepen en hun gasten samen verder praatten over de praktische kant van het literair vertalen.

‘s Middags werd in vertaalateliers onder de deskundige begeleiding van Sam Garrett (Engels), Isabelle Rosselin (Frans) en Hanneke van der Heijden (Turks) een tweede vooraf vertaald fragment onder handen genomen: Jij zegt het van Conny Palmen. Ook deze tekst vol biografische elementen en intertekstualiteit bood genoeg gespreksstof voor de beginnende vertalers en hun ervaren collega’s. 

Op donderdagochtend waren de cursisten weer vroeg van de partij om de laatste hand te leggen aan hun collectieve vertalingen en hun presentaties voor hun afsluitende presentaties voor te bereiden. Gelijk daarna was het tijd voor taalspecifieke colleges. De vertalers Nederlands-Turks konden na zich drie ochtenden over het gedicht van Michels te hebben gebogen nog verder verdiepen in het vertalen van poëzie in het werkcollege door Nihal Acar. De vertalers in het Engels en Frans gingen aan de slag met het vertalen van kinder- en jeugdliteratuur onder leiding van respectievelijk Michele Huchinson en Mireille Cohendy.

In de middag volgde alweer het laatste vertaalatelier van de cursus. Sam Garrett, Isabelle Rosselin en Hanneke van der Heijden modereerden en Ilse Barendrecht en Aslı Güneş waren als co-moderator aanwezig voor de groepen Frans en Turks. Nog eenmaal stortten de cursisten en hun moderatoren zich op Jij zegt het.

De vrijdagochtend begon met een terugblik. Hoe heb je de week ervaren en wat heb je geleerd? In een evaluatiebijeenkomst keek het ELV met de cursisten terug op de voorbijgevlogen cursusweek en werd de blik vooral ook vooruit gericht. Wat zijn je volgende stappen? Heb je projecten die je wilt doen? En sta je al op de lijst van de letterenfondsen? Nadat iedereen een blik op zijn eigen toekomst had geworpen was het tijd voor de presentaties van de Literaire Fondsen waarin Els Aerts (Vlaams Fonds voor de Letteren) en Barbara den Ouden (Nederlands Letterenfonds) de cursisten vertelden hoe zij de vertalers konden bijstaan in het waarmaken van de zojuist uitgesproken ambities.

En toen was de tijd daar voor de afsluiter van de week; de slotpresentaties van de collectieve vertalingen. Carmien Michels schoof aan, evenals Peter Bergsma (Nederlands Letterenfonds), Gülcan Kahraman (tijdschrift Akrostis) en Jasperina Furman en Ingrid Degraeve (Taalunie). Aan de hand van vertaalproblemen die zij waren tegengekomen, behandelde iedere groep hun vertaling. De grote keuze aan tijdsaanduidingen in het Turks kwam ter sprake, zo ook het vertalen van een brommergeluid en een vloekende Nederlander in de Vlaamse roman. De moderatoren die de collectieve vertalingen hadden bestudeerd gaven hun feedback op hun groep. Mooie vondsten werden geprezen, alternatieven werden geopperd en de cursisten viel vooral veel lof ten deel.

Het was tijd voor de uitsmijter, de voordrachten van het gedicht:

‘It began in 2012 with the syrian boy..’

‘Tout a commencé en 2012 par le jeune Syrien..’

‘2012’ de Suriyeli oğlan çocuğuyla başlamıştı..’

‘Het begon in 2012 bij de Syrische jongen..’

Carmien Michels, de Europees kampioene Poetry Slam, wist het publiek te ontroeren met een prachtig optreden waarbij ze naast haar vertaalde gedicht nog enkele andere werken ten gehore bracht. Hierna vertrok het hele gezelschap voor de slotlunch naar café Hoffman waar er gelegenheid was om het glas te heffen op een zeer succesvolle cursusweek.