Leerlijn

Met de Leerlijn Literair Vertalen kunnen vertalers hun niveau van bekwaamheid bepalen en hun studieprogramma plannen. Opleiders kunnen de Leerlijn gebruiken om het niveau van de programma’s die zij aanbieden te definiëren en hun curricula te ontwerpen en professionele vertalers kunnen de Leerlijn gebruiken om te beslissen waar zij zich specifiek op willen toeleggen. De Leerlijn biedt ook een praktisch instrument voor instellingen die zich beleidsmatig met literair vertalen bezighouden.

Op de interactieve Leerlijn Literair Vertalen kunnen gebruikers op basis van zelfevaluatie per competentie aangeven op welk niveau ze zich bevinden. Het ELV gebruikt dit model als aanvullend hulpmiddel bij de evaluaties van cursisten, waarbij de deelnemers door middel van kritische zelfreflectie en een evaluerend eindgesprek met de moderator bekijken welke (vervolg)stappen ze kunnen nemen om zich verder te ontwikkelen in hun vertaalloopbaan.

Deze interactieve versie is ook beschikbaar in het Engels. Gebruik je de Leerlijn liever in een andere taal? Lees hier in welke talen de Leerlijn nog meer beschikbaar is.

Waar bevind jij je op de Leerlijn?

Zodra je op een competentie klikt, zie je horizontaal vijf niveaus en van boven naar beneden worden de verschillende (sub)competenties weergeven. Klik bij elke competentie het niveau van toepassing aan en druk onderaan op de knop Opslaan waarmee je een print van de ingevulde Leerlijn maakt die je als PDF kunt opslaan.

Vanwege de aard van het gebruik van de leerlijn is deze het beste te gebruiken en in te vullen op grotere schermen. Gebruik bij voorkeur een laptop of desktop. Of anders een grote tablet

 
1. Transfercompetentie
De transfercompetentie bestaat uit de kennis, vaardigheden en de attitude die nodig zijn om teksten op een vereist niveau te vertalen in de moedertaal resp. de belangrijkste taal. Ze omvat het vermogen om problemen van tekstbegrip en tekstproductie te herkennen en het vermogen om deze problemen op een gepaste manier op te lossen en voor het uiteindelijke resultaat in te staan.
Competenties LT1 - Beginner LT2 - Gevorderde LT3 - Beginnend professional LT4 - Professional LT5 - Expert
Begrip bronteksten kan bronteksten begrijpen kan literaire bronteksten begrijpen kan literaire bronteksten in detail begrijpen - -
Identificatie van vertaalproblemen kan vertaalproblemen identificeren kan literaire vertaalproblemen identificeren kan literaire vertaalproblemen op verschillende manieren oplossen - -
Kennis van vertaalstrategieën kent verschillende vertaalstrategieën kan (de implicaties van) vertaalstrategieën doorzien - - -
Toepassing van vertaalstrategieën - kan geschikte vertaalstrategie bepalen kan (verschillende) vertaalstrategieën bewust inzetten - -
Productie doelteksten kan een doeltekst produceren kan een literaire doeltekst produceren kan literaire doeltekst produceren op publicabel niveau - -
Verantwoording van de vertaling - kan individuele keuzes en beslissingen verantwoorden - kan haar/zijn vertaling als geheel verantwoorden -
Vertaalopvatting - kan onderscheiden tussen verschillende vertaalopvattingen kan haar/zijn vertaalopvatting benoemen kan een vertaalopvatting selecteren kan over haar/zijn vertaalopvatting reflecteren in een voorwoord of commentaar bij een vertaling
Literaire creativiteit - - ontwikkelt de vaardigheid om oplossingen te vinden en keuzes te maken buiten aangeleerde procedures en methodes kan oplossingen vinden en keuzes maken buiten aangeleerde procedures en methoden optimale creatieve vaardigheid
2. Talige
competentie
Talige competentie verwijst naar grammaticale, stilistische en pragmatische beheersing van de brontaal en de doeltaal in het bijzonder op het gebied van lezen en schrijven
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Brontaalcompetentie ERK B2 voor lezen

‘Can read articles and reports concerned with contemporary problems in which the writers adopt particular attitudes or viewpoints. Can understand contemporary literary prose.’

ERK C1 voor lezen

‘Can understand long and complex factual and literary texts, appreciating distinctions of style. Can understand specialised articles and longer technical instructions, even when they do not relate to her/his field.’

- - -
Doeltaalcompetentie ERK B2C1 voor lezen en schrijven

‘Can understand long and complex factual and literary texts, appreciating distinctions of style. Can understand specialised articles and longer technical instructions, even when they do not relate to one’s field. Can express oneself in clear, well-structured text, expressing points of view at some length. Can write about complex subjects in a letter, an essay or a report, underlining what she/he considers to be the salient issues. Can select style appropriate to the reader in mind.’

ERK C2 voor lezen en schrijven

‘Can read with ease virtually all forms of the written language, including abstract, structurally or linguistically complex texts such as manuals, specialised articles and literary works. Can write clear, smoothly flowing text in an appropriate style. Can write complex letters, reports or articles which present a case with an effective logical structure which helps the recipient to notice and remember significant points. Can write summaries and reviews of professional or literary works.’

- - -
Literaire taal kan (kenmerken van) literaire taal herkennen kan literaire stijlen toepassen kan een passende literaire stijl hanteren beheerst verschillende soorten literaire stijl optimaal -
Taalvariate kan taalvarianten herkennen kan taalvarianten toepassen kan een passende taalvariant hanteren - -
3. Tekstuele
competentie
De kennis van literaire genres en stijlen en het vermogen om die kennis toe te passen bij de analyse van bronteksten en de productie van doelteksten.
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Tekstanalytische vaardigheden

L’analyse textuelle commencera par le repérage des différents éléments majeurs qui constituent la cohérence textuelle ou texture : Les connecteurs qui fondent la logique textuelle Les accents toniques qui structurent chacune des phrases et les relient entre elles Les champs sémantiques qui constituent les réseaux lexicaux à la base de l’atmosphère et/ou du ton du passage ou du texte

kan bronteksten analyseren kan literaire bronteksten analyseren kan vertaalrelevante analyse maken van een literaire tekst - -
Kennis literaire genres kent genretradities in de doelcultuur kent genretradities in de broncultuur kan omgaan met specifieke genres en teksttypes specialiseert zich in miniaal één genre -
Kennis van stilistische kenmerken van een brontekst

Il s’agit ici de repérer dans la langue duL texte les écarts (lexicaux ou syntactiques) que se permet l’auteur par rapport à la grammaire au sens large et donc de cerner une langue dans la langue. Les caractéristiques auctoriales et idiosyncrasiques se repèrent aussi dans les métaphores ou images issues de l’imaginaire particulier de l’auteur et/ou de sa culture. Par ailleurs, il s’agira également de repérer dans un style particulier les traces de styles autres ou étrangers, allusifs ou relevant de l’interculturalité.

- kan stilistische kenmerken van een brontekst herkennen kan verschillende stilistische kenmerken evalueren - -
Toepasssing van literaire technieken - kan creatief omgaan met specifieke uitdagingen kan literaire technieken toepassen kan complete literaire technieken toepassen -
productie van doelteksten met stilistische bijzonderheden - kan een doeltekst produceren in een bepaalde stijl kan op een creatieve manier oplossingen vinden en keuzes maken kan doelteksten produceren in verschillende stijlen -
Redactionele vaardigheden - kan eigen tekst redigeren kan teksten redigeren op een publicabel niveau kan teksten persklaar maken -
4. Heuristische
competentie
Het vermogen om op een efficiënte manier de talige en thematische kennis te verzamelen die nodig is om een brontekst te begrijpen en een doeltekst te produceren; het vermogen naslagwerken en digitale informatiebronnen efficiënt te gebruiken; het vermogen tekstkritiek te beoefenen, tussen verschillende tekstedities te differentiëren en de consequenties voor de productie van een doeltekst in te zien.
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Vermogen om te zoeken naar referentiemateriaal kan referentiemateriaal vinden kan specialistisch referentiemateriaal vinden - - -
Vermogen om te zoeken op het internet kent digitale tools kan digitale tools gebruiken - - -
Vermogen om referentiemateriaal te gebruiken kan digitale zoekstrategieën toepassen kan digitale zoekstrategieën vertaalrelevant toepassen - - -
Vermogen om bronteksten te documenteren - kan referentiemateriaal gebruiken kan referentiemateriaal vertaalrelevant inzetten - -
Vermogen om te differentiëren tussen tekstedities - kan onderscheiden tussen tekstedities kan met tekstedities vertaalrelevant omgaan - -
Gebruik van kritische apparaten - kan kritische apparaten gebruiken - - -
5. Literair
-culturele competentie
Het vermogen om kennis van de bron- en doelcultuur in te zetten bij het maken van literaire vertalingen. De term omvat ook het vermogen om om te gaan met culturele verschillen en het vermogen om teksten te onderscheiden naar literaire stroming, school, periode en stijl.
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Situering van de brontekst kan een brontekst plaatsen in de broncultuur kent een aantal literaire tradities in de broncultuur kent literaire tradities in broncultuur goed - -
Situering van de doeltekst - ontwikkelt het vermogen om een doeltekst te situeren in het literaire bestel van de doelcultuur kan eigen vertaling situeren in de doelcultuur kent literaire tradities van de doelcultuur draagt bij tot literaire vertaaltraditie in de doelcultuur
Begrip van cultuurspecifieke elementen kan cultuurspecifieke elementen herkennen kan cultuurspecifieke elementen vertaalrelevant herkennen kan cultuurspecifieke elementen effectief inzetten - -
Interculturele vaardigheden

Intercultural skills pertain to the ability of translators to map elements from two different cultures onto each other and make informed decisions on the way source culture-specific elements are to be referred to in target texts.

kan verschillen tussen bron- en doelcultuur herkennen - kan effectief omgaan met verschillen tussen bron- en doelcultuur - -
Intertekstuele vaardigheden - kan intertekstuele referenties herkennen kan effectief omgaan met intertekstuele referenties - -
6. Professionele
competentie
Het vermogen kennis te vergaren over het beroepsveld en een attitude te ontwikkelen die daarbij past of verwacht wordt.
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Kennis van vakverenigingen - - kent vakverenigingen

The translator knows of the existence of a translators’ association in his/her country and attends translators’ local / regional meetings & conventions.

- -
Kennis van uitgevers - heeft globale kennis van het uitgeversveld kent uitgevers van literaire vertalingen kent fondsen van uitgevers schrijft leesrapporten voor uitgevers
Kennis van literaire fondsen - is bekend met literaire fondsen

The translator knows how to apply for grants from national, regional and/or communal institutions.

kan beroep doen op literaire fondsen

The translator applies for grants from national, regional and/or communal institutions.

- -
Kennis van financiële en juridische aspecten - heeft globale kennis van financiële en ethische aspecten van het vak

The translator knows that contracts are negotiated between publishers and translators. S/he knows how to write invoices.

kent financiële, ethische en juridische aspecten van het vak

The translator registers with his/her local tax office. S/he writes reminders and final warnings. S/he does her/his own accounting and budget planning and declares taxes. The translator pays social security contributions. The translator doesn’t change the contents of the works s/he translates. S/he doesn’t translate authors who have previously been translated by colleagues without conferring with these colleagues first. S/he doesn’t undercut currently accepted conditions of fees and royalties in her/his translation contracts. S/he doesn’t translate texts that propagate violations of human rights.

- -
Kennis van heersende vertaalopvattingen kent literaire kritiek in de broncultuur kent vomen en tradities van vertaalkritiek in de doelcultuur kan het vertaaldebat volgen neemt deel aan het vertaaldebat -
Netwerkvaardigheden - kan netwerkactiviteiten opzetten kan aan een netwerk deelnemen en de voordelen ervan benutten beschikt over een relevant netwerk -
Didactische vaardigheden - - beschikt over elementaire didactische vaardigheden beschikt over goede didactische vaardigheden kan opleiders opleiden

The translator can give seminars and workshops for literary translators to pass on his/her acquired knowledge and skills.

Verdere opleiding - -

The translator knows about seminars and workshops for literary translators.

neemt opfriscursussen

The translator participates in seminars and workshops for literary translators.

- -
Vaardigheden op gebied ondernemerschap - vermogen om deadlines te halen beschikt over ondernemerskwaliteiten kan handelen als cultureel ondernemer -
Professionele vaardigheden - - kan haar/zijn werk organiseren

The translator knows and meets the deadlines of her/his translation contracts. S/he is familiar with formats like standard pages. S/he can produce sample translations for publishers. The translator can estimate the research a given translation project requires. S/he self-edits translations to publishable shape. If necessary s/he annotates his/her translations.

kan vertaalopdrachten verwerven en parateksten schrijven

The translator comments on her/his translations in afterwords, progress reports and essays.

-
7. Evaluatieve
competentie
Het vermogen om vertalingen, vertalers en het vertaalproces naar waarde te schatten en te evalueren.
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Evaluatieve vaardigheden - kan kwaliteit andermans vertaling inschatten kan kwaliteit andermans vertaling beoordelen kan vertalingen systematisch beoordelen kan gemaakte vertaalkeuzes verantwoorden
Selectie beoordelingsmethoden - - kent vormen van beoordeling

There are numerous forms of assessment, developed in accordance to their function. Numerous juries of prices have designed forms, publishers and literary foundations use criteria in order to give translators assignments or grants. In translation studies, a lot of models have been developed (cf. the entry ‘Translation Criticism’ by Outi Paloposki in the Handbook of Translation Studies, volume 3 (Ed. Yves Gambier and Luc van Doorslaer, John Benjamins 2012, pp. 184–190). An inspiring study might be Lance Hewsons An Approach to Translation Criticism: Emma and Madame Bovary in Translation. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins 2011.

kan passende vormen van beoordeling selecteren kan passende vormen van beoordeling inzetten
Vergelijking van vertalingen kan verschillen tussen vertalingen zien kan verschillen tussen vertalingen van dezelfde tekst interpreteren kan verschillen tussen vertalingen evalueren kan vertaalkritiek uitoefenen -
Beoordeling van vertaalvaardigheid - - ontwikkelt het vermogen om vertaalvaardigheid te beoordelen kan het niveau van de vertaler inschatten kan vertaalexpertise doorgeven

Over the last decades the number of courses, workshops etc. in the field of literary translation in various countries of Europe has increased. The same holds true for more individually-oriented training models such as mentorships, most of which are given by experienced literary translators willing and capable to pass on their expertise to beginning, young translators.

Zelfreflecterend vermogen

Professionalism in literary translation is also characterized by translators’ ability to assess which competencies as a literary translator they have and at which level. Awareness of gaps in one’s professional or educational trajectory is just as valuable as insight in one’s capabilities.

- - kan een inschatting maken van haar/zijn literaire vertaalvaardigheid

The PETRA-E Framework itself conceives of translation competence as a total of the 8 subcompetences here presented. For key publications and the history of the notion ‘translation competence’ see the entry ‘Competence’ by Amparo Hurtado Albir in the Handbook of Translation Studies, volume 1 (Ed. Yves Gambier and Luc van Doorslaer, John Benjamins 2010, pp. 55-59).

- kan haar/zijn eigen competentieniveau optimaal inschatten
8. Onderzoekscompetentie
Onderzoekscompetentie is het vermogen om methodisch onderzoek te doen naar vertalingen.
Competenties LT1 Beginner LT2 Gevorderde LT3 Beginnend professional LT4 Professional LT5 Expert
Onderzoeksmethoden - kan onderzoeksmethoden toepassen - - -
Kennis van vertaaltechnieken - kan vertaaltechnieken onderscheiden en benoemen - - -
Kennis van vertaaltheorieën - kent verschillende vertaaltheorieën - - -
Academische vaardigheden - kan vertalingen analyseren op een academisch niveau - - -
Grondige kennis van vertaalwetenschappelijke scholen - kent verschillende vertaalwetenschappelijke scholen begint bijdragen te leveren aan het vertaalwetenschappelijke debat heeft een stem in het vertaalwetenschappelijke debat vernieuwt het vertaalwetenschappelijke debat
Opslaan