Verslag: vertaler Maarten Liebregts over zijn rol als mentor
Onlangs hebben we een aantal mentoren en gementoreerden gevraagd om een verslag te schrijven over hun ervaringen tijdens het geven en krijgen van een van onze individuele begeleidingstrajecten. De aankomende tijd zullen we elk van deze verslagen op onze website publiceren. Maarten Liebregts, vertaler uit het Japans, bijt het spits af met een reflectie op zijn rol als mentor tijdens het mentoraat van Sarah Van Camp. Zij kreeg een mentoraat toegekend om te werken aan de vertaling van Voordat je herinnering vervaagt van Toshikazu Kawaguchi.
Tekst door Maarten Liebregts
Eind 2023 werd ik door het ELV gevraagd of ik het zag zitten om Sarah van Camp te begeleiden bij haar eerste literaire vertaling uit het Japans. Enkele jaren eerder had ik zelf mogen ervaren hoe fijn het was om een eerste vertaalopdracht onder begeleiding van een mentor tot stand te brengen, en dus zei ik zonder meer ‘ja’ op dit verzoek. Sarah ging tijdens dit mentoraat aan de slag met het derde deel van de reeks ‘Voordat de koffie koud wordt’ van schrijver Toshikazu Kawaguchi. Heel handig dat uitgerekend ik haar mocht begeleiden, omdat ik vier jaar eerder het eerste deel in de reeks heb vertaald. Ik was dus al bekend met het koffietentje waarvandaan je door de tijd kan reizen, en met Kawaguchi’s schrijfstijl, uiteraard.
Tijdens onze eerste kennismaking hebben we ons werkplan opgesteld en besproken op welke manier je een zo’n goedlopend mogelijke vertaling maakt. Al snel waren we het erover eens dat het belangrijk is om trouw te blijven aan de brontekst, maar dat een te letterlijke vertaling meestal niet soepel leest. Sarah had al een ruwe eerste versie liggen en aan de hand daarvan kon ze me meteen om wat tips vragen, zoals: hoe vertaal je scheldwoorden, hoe verwerk je de subtiele humor in de tekst en wat doe je met de vele onomatopeeën? Een voordeel van het feit dat ik het eerste deel van de reeks had vertaald, was dat we af en toe konden spieken hoe ik bepaalde vertaalproblemen had opgelost. Ook gaf ik als tip mee dat ze af en toe best naar de Engelse vertaling mocht kijken om inspiratie op te doen, maar wel voorzichtig moest zijn dat ze niet te veel van de Japanse brontekst afweek; de Engelse vertaling was naar onze smaak te vrij vertaald en had soms zelfs korte passages weggelaten.
"Het was mooi om te zien hoe Sarah haar vertaalstem tijdens het proces ontdekte. Elk verhaal leek steeds iets makkelijker uit haar pen te vloeien."
De roman bestaat uit vier kortere verhalen, en telkens als Sarah een verhaal had vertaald, stuurde ze die naar me op. Ik bekeek haar vertaling vervolgens en deed suggesties waar ze direct mee aan de slag ging. Zo gaf ik aan in welke zinnen de woordvolgorde anders kon, waar voor mijn gevoel de toevoeging van het woordje ‘er’ de zin mooier maakte, welke stukken compacter konden en met welke tussenwerpsels je een dialoog natuurlijker kon laten klinken. Hier en daar moest ik kijken of het Japans, wat soms vrij ‘vaag’ kan zijn, correct was geïnterpreteerd. Deze tips nam ze ook meteen mee tijdens het herschrijven van de volgende verhalen.
Het was mooi om te zien hoe Sarah haar vertaalstem tijdens het proces ontdekte. Elk verhaal leek steeds iets makkelijker uit haar pen te vloeien.
Naast het meelezen en tips geven over de vertaling, hebben we ook regelmatig gesproken over het contact met de uitgeverij. Hoe verwerk je opmerkingen van een persklaarmaker en corrector? Wat doe je als je in tijdnood dreigt te komen, is het dan mogelijk om uitstel aan te vragen? En omdat ik me nog herinnerde hoe spannend ik mijn eerste vertaling vond, heb ik hopelijk ook wat onzekerheden kunnen wegnemen; het is namelijk lastig te bepalen wanneer je vertaling goed (genoeg) van kwaliteit is. Hoeveel versies heb je daarvoor nodig, en hoe maak je daar een planning voor?
"Regelmatig had Sarah briljante oplossingen voor vertaalproblemen waar ik dan een mentale aantekening van maakte."
Het mentoraat bleek ook voor mij als mentor zeer leerzaam. Het is bijvoorbeeld fijn om te zien hoe een andere vertaler te werk gaat en dat diegene tegen dezelfde problemen aanloopt. Regelmatig had Sarah briljante oplossingen voor vertaalproblemen waar ik dan een mentale aantekening van maakte. En nadat Sarah haar manuscript had ingeleverd en ik de roman een paar maanden later in de boekhandels zag liggen, kon ik een stukje trots met haar delen.
Beide vertalers hebben een profiel in ons Vertalersbestand. Bekijk ze hier: Maarten Liebregts en Sarah Van Camp.