'Zonder mentoraat was het erg moeilijk geweest en misschien wel onmogelijk'
Het ELV biedt beginnende vertalers de mogelijkheid een mentoraat aan te vragen wanneer zij een vertaalopdracht hebben waarbij individuele begeleiding gewenst is. Via individuele begeleiding kan een mentor precies die informatie aanbieden die de beginnend vertaler nodig heeft om zijn of haar vertaalvaardigheden te verbeteren. Het traject van Nisrine Mbarki, die onlangs een mentoraat afrondde, geeft een indruk van de meerwaarde van deze begeleidingsvorm.
Nisrine Mbarki deed vorig jaar een mentoraatsaanvraag om begeleiding te ontvangen bij het vertalen van het toneelstuk Abu Hayyan Al Tawhidi (1984) van Tayeb Saddiki, een stuk dat gebaseerd is op een 10e-eeuws werk van de filosoof Abu Hayyan Tawhidi. Het toneelstuk is geschreven in klassiek Arabisch, afgewisseld met het Darija, het Marokkaans-Arabische dialect.
Het project
Mbarki had al ervaring met het vertalen van poëzie, maar dit toneelstuk vormde een nieuwe uitdaging. Zo is het taalgebruik complex, vanwege de archaïsche stijl en de vele verschillende personages die elk hun eigen taalregister hebben. Ook is voor het vertalen veel achtergrondkennis nodig van de historische periode waarin het stuk zich afspeelt en van de theologische en filosofische stromingen die de basis vormen voor het toneelstuk. De aanvraag werd goedgekeurd en een mentor werd gevonden in Mohamed Saadouni, ervaren vertaler en specialist op het gebied van de Marokkaanse en Islamitische cultuur en de Arabische taal.
De volgende stap bij een mentoraatstraject is dan het opstellen van een werkplan, waarbij de vertaler en mentor vastleggen wat de geplande einddatum is van het traject, wat de leerdoelen zijn en hoe zij het project samen gaan aanpakken. Bij dit traject werd er bijvoorbeeld voor gekozen om regelmatig fysiek samen te komen. De vertaler en mentor kunnen zelf voor een werkwijze kiezen die zij prettig vinden. Zij gaan vervolgens zelfstandig aan de slag.
Terugblik op het mentoraat
Inmiddels is de eerste versie van de vertaling klaar en ligt de tekst bij de opdrachtgever. Aan het einde van een mentoraatstraject schrijven de vertaler en mentor elk een verslag voor het ELV waarin zij evalueren hoe het project verlopen is. Het verslag van Nisrine Mbarki geeft een mooie indruk van het nut van de begeleiding.
Zo schrijft ze: "Het was heel belangrijk voor mij om dit mentoraat te krijgen aangezien het werk dat ik heb vertaald enorm complex was. [...] Deze vertaling heeft mij in staat gesteld dit boek te vertalen, zonder mentoraat was het erg moeilijk geweest en misschien wel onmogelijk."
"Ik heb geleerd dat ik zo concreet mogelijke hulpvragen moet stellen. Vaak schreef ik ze op en mailde ik ze naar mijn mentor, dat was heel prettig. Tijdens onze afspraken konden we heel concreet en precies werken. De inhoudelijke en taalkundige, culturele en historische kennis van mijn mentor is groot en daar kon ik uit putten, maar we konden ook samen sparren bij bepaalde vertaalproblemen met betrekking tot intertekstualiteit en dialect."
De samenwerking beviel zo goed dat de vertaler en mentor besloten hebben ook nog een ander vertaalproject samen te doen.
Over de mentoraten
Ook een mentoraat aanvragen? Voorwaarde is dat de beginnende vertaler een vertaalcontract heeft afgesloten met een literaire uitgever voor de vertaling van het literaire werk waarvoor het mentoraat wordt aangevraagd. Voor vertalers in het Nederlands dient dit vertaalcontract te voldoen aan de voorwaarden van het Nederlandse modelcontract. Een mentoraat kan alleen worden aangevraagd voor de vertaling van een literair werk (hetzij in boekvorm, hetzij als publicatie in een tijdschrift).
Mentoraatsaanvragen kunnen het hele jaar worden ingediend bij het ELV; er zijn geen sluitingsdata. Alle aanvragen worden zo spoedig mogelijk in behandeling genomen.