ELV Jaarverslag 2021
2021 was niet alleen het jaar waarin we opnieuw voornamelijk vanuit huis werkten. We vierden ook het 20-jarig bestaan van het ELV. Met onder andere zes succesvolle online cursussen, zeven drukbezochte online lezingen, een nieuwe online module en verschillende samenwerkingsprojecten was het een rijk jaar.
Inhoudelijk gezien waren het zichtbaarder maken van de vertaler en het streven naar een diverser en inclusiever vertalersveld belangrijke aandachtspunten in onze activiteiten. Dat laatste had al langer onze aandacht maar kwam in 2021 in een stroomversnelling, mede dankzij de ontwikkelingen rond de vertaling van Amanda Gorman. Daardoor merkten we ook bij ons omringende organisaties, uitgeverijen en vertalers een grote urgentie om het vertaalvak diverser te maken.
In dit jaarverslag zetten we onze activiteiten van 2021 op een rij.
Individuele begeleiding
Samen met Literatuur Vlaanderen en het Nederlands Letterenfonds biedt het ELV individuele begeleiding aan literair vertalers in en uit het Nederlands in de vorm van ontwikkelingstrajecten en mentoraten. Dankzij begeleiding op maat van een ervaren mentor zetten vertalers in en uit verschillende talen een grote stap in hun professionalisering.
In 2021 werden verspreid over twee aanvraagrondes (maart en september) elf vertalers geselecteerd voor een ontwikkelingstraject, waarbinnen ze werken aan een tekst waarvoor nog geen uitgever gevonden is. Het ging om acht vertalers in het Nederlands (uit het Engels (3x), Frans, Pools, Russisch en Spaans (2x)) en drie vertalers uit het Nederlands (in het Chinees, Italiaans en Turks).
Vijftien vertalers startten een mentoraat waarin ze begeleiding krijgen bij een vertaalopdracht waarvoor ze een uitgeverscontract hebben. In totaal ging het om zeven vertalers in het Nederlands (uit het Duits, Engels (4x), Frans en Spaans) en acht vertalers uit het Nederlands (in het Albanees, Chinees, Duits, Engels, Roemeens, Spaans (2x) en Turks). Voor het eerst kwam een mentoraat tot stand in samenwerking met BIPOC redactietank de Tank.
Online cursussen
Van 13 september t/m 12 november organiseerden we zes parallelle cursussen. Het ging om de cursussen literair vertalen Nederlands-Afrikaans, Afrikaans-Nederlands, Nederlands-Indonesisch, een masterclass toneel Nederlands-Frans en twee Professionaliseringscursussen voor beginnend vertalers in en uit het Nederlands met focus op de ‘kleinere’ talen. De cursussen vonden volledig online plaats in onze eigen leeromgeving ELVi.
Negen weken lang bogen de deelnemers zich onder begeleiding van ervaren vertaaldocenten over teksten van diverse auteurs. Ze volgden lezingen en workshops, doken in verschillende genres en aspecten van het vertalen. De deelnemers van de professionaliseringscursussen werkten aan een eigen portfolio.
De zes deelnemers aan de cursus Literair vertalen Afrikaans-Nederlands werkten onder begeleiding van Dorien de Vries, Robert Dorsman en Alfred Schaffer aan teksten van Johan Vlok Louw, Ingrid Winterbach, Chris Barnard, Jolyn Philips, Bibi Slippers, Wilma Stockenström en Nathan Trantaal.
De zes deelnemers aan de cursus Literair vertalen Nederlands-Afrikaans hebben zich onder begeleiding van Daniël Hugo en Amelia de Vaal beziggehouden met teksten van Mano Bouzamour, Saskia De Coster, Gideon Samson, Raoul de Jong, Eddy van Vliet, Carmien Michels, Radna Fabias en Harry Mulisch.
De zes deelnemers aan de cursus Literair vertalen Nederlands-Indonesisch werden in de vertaalateliers begeleid door Maya Liem, Indira Ismail en David Colmer. De teksten die centraal stonden komen uit het werk van Dido Michielsen, Arthur Japin, Gerda Dendooven, Mano Bouzamour, Raoul de Jong, Carmien Michels en Radna Fabias.
Twaalf deelnemers volgden verspreid over twee groepen (in en uit het Nederlands) de cursus Professionalisering van de beginnend vertaler. De focus lag bij deze cursus minder op het vertalen zelf, maar vooral op de professionele bekwaamheid van de literair vertaler. Daarbij kwamen onderwerpen aan bod zoals: het literaire veld waarin je als vertaler actief bent, ondernemerschap, zichtbaarheid, de literair vertaler als intercultureel ambassadeur, onderhandelen, pitchen en meer. De docenten waren Chris Van de Poel, Lidewijde Paris en Michele Hutchison. Daarnaast waren er twee sessies met andere vertalers en professionals uit het veld. Het ging om Anna Eble, Charlotte Pothuizen, Ebissé Rouw, Jan Baeke, Staša Pavlović en Tommy van Avermaete.
Op onze website staat een uitgebreid verslag van de zes cursussen met ervaringen van docenten en cursisten.
Onderdeel van de cursussen waren zeven online lezingen, die ook door andere geïnteresseerden gevolgd konden worden. De sprekers waren Maaike van Rijn, Rolf Erdorf, Désirée Schyns, Rokus Hofstede, Elies Smeyers, Yra van Dijk en Abdelkader Benali. Er was veel belangstelling voor deze lezingen. We ontvingen in totaal meer 750 aanmeldingen, zowel van vertalers uit een groot aantal landen, als studenten en academici van diverse universiteiten. De lezingen zijn opgenomen en terug te kijken in onze Kennisbank.
ESLT Summer School
Van 7 t/m 10 september organiseerde het ELV samen met het British Centre for Literary Translation, de Italiaanse San Pellegrino Foundation en het PETRA-E Network de vijfde editie van de ESLT Summer School. De zomercursus vond voor de tweede keer op rij volledig online plaats. In totaal negentien vertalers en opleiders uit Europa doorliepen een programma met lezingen, workshops en forumdiscussies met betrekking tot het literair vertaalonderwijs.
Onderwerpen die aan bod kwamen waren de Leerlijn Literair Vertalen en online onderwijs, en er waren panelgesprekken over diversiteit in het vertaalveld en de rol van uitgevers. Onder de geselecteerde deelnemers bevonden zich negen vertalers die in of uit het Nederlands vertaalden. Deelnemer Meritha Paul-van Voorden schreef een verslag over de cursus voor onze site.
Module Kennismaking met literair vertalen
Eind 2021 lanceerden we de online module ‘Kennismaking met literair vertalen’. In vier korte video's laten zeventien literair vertalers en vertaaldocenten je kennismaken met het vertaalvak. De video’s zijn te vinden in de Kennisbank en zijn omkaderd met opdrachten en leestips. De module is vrij te gebruiken door docenten en studenten wereldwijd.
De volgende vertalers en docenten zijn in de video's te zien: Franco Paris, Alexa Stoicescu, Laura Watkinson, Mari Alföldy, Arie Pos, Emma Rault, Katarzyna Tryczyńska, Hasan Türksel, Jiahui (Jacklyn) Jiang, Sophie Kuiper, Micaela van Muylem, Isabelle Rosselin, Alfred Schaffer, Kristen Gehrman, Andrea Kluitmann, Irina Leichenko en Mattho Mandersloot. De opdrachten en leestips zijn geschreven en samengesteld door het ELV. De video's zijn geproduceerd door Rekel Producties.
Jubileum
In het kader van het 20-jarig jubileum van het ELV stelden we in verschillende activiteiten en communicatieuitingen de zichtbaarheid van de literair vertaler centraal. Twee speciale jubileumnieuwsbrieven openden en sloten de jubileumperiode, die liep van 30 september t/m 5 november.
Met de hashtag #RoemDeVertaler riepen we op tot meer waardering voor de vertaler en het vak. De hashtag blijven we gebruiken om het werk van vertalers in de schijnwerpers te zetten en mooie voorbeelden te belichten van uitgeverijen, tijdschriften en initiatieven die bijdragen aan de zichtbaarheid van vertalers en het vertaalvak.
In oktober organiseerden we een online panelgesprek over de zichtbaarheid van vertalers. Panelleden Canan Marasligil, Edgar de Bruin, Nathalie Tabury en Andrea Kluitmann vertelden over hun beroepspraktijk en gingen in op vragen uit het publiek. In totaal deden zo'n 60 deelnemers mee.
De eerder beschreven online lezingen kregen extra momentum in het kader van het jubileum, waardoor er grote belangstelling voor was. Op deze manier heeft een nieuw publiek onze communicatiekanalen en onderwijs- en kennisaanbod gevonden.
Samenwerkingen
Het ELV heeft wederom verschillende projecten en evenementen op het gebied van talentontwikkeling en nascholing ondersteund, in de vorm van inhoudelijke advisering of een financiële bijdrage.
We blijven betrokken bij de Literaire Vertaaldagen, die in 2021 uitgesteld werden naar komende zomer. We werkten samen met festival Read My World, dat een Creative Translation-workshopreeks organiseerde voor een brede doelgroep. We boden financiële ondersteuning aan mentoren van The American Literary Translators Association (ALTA) i.s.m. het Nederlands Letterenfonds. Voor de Taalunie Zomercursus Nederlands gaf een van onze medewerkers een workshop over de beroepspraktijk van de literair vertaler.
Het ELV maakt deel uit van het Europese PETRA-E Network waarmee in 2021 verschillende bijeenkomsten zijn geweest. In november was er in Dublin voor het eerst een internationaal congres van dit netwerk, getiteld ‘Literary Translation Studies Today and Tomorrow’. Het congres en de flankerende bijeenkomst van de leden van het netwerk werden beide hybride georganiseerd.
In 2021 is het fundament gelegd voor een vertaalproject in samenwerking met Uitgeverij Nijgh & van Ditmar en het Vertalershuis Amsterdam ter bevordering van de diversiteit van het vertalersveld. Begin 2022 zal een groep beginnende vertalers met diverse achtergronden aan de slag gaan met de vertaling van een verhalenbundel voor de genoemde uitgeverij.
Kennisbank
De Kennisbank bevat artikelen, video’s, naslagwerken en overzichtspagina’s rond alle aspecten van het literair vertalen en wordt doorlopend aangevuld. In 2021 zijn 59 nieuwe items in de Kennisbank opgenomen.
Er zijn zeventien opnames van lezingen van deskundigen uit cursussen van 2020 en 2021 toegevoegd. Het gaat bijvoorbeeld om lezingen over professionalisering (contracten, zichtbaarheid, jezelf pitchen), over de Nederlandstalige en (post)koloniale literatuur en over verschillende aspecten van het vertalen (stijl, verschillende genres).
Annemart Pilon stelde voor de Kennisbank een dossier samen over de financiële positie van de literair vertaler in Nederland en Vlaanderen. Het dossier bestaat uit vijf onderdelen waarin Pilon uiteenzet wat de financiële positie van de vertaler precies is, waaruit de inkomsten van vertalers bestaan en in hoeverre er in de media aandacht is voor de geringe financiële waardering. Dit dossier vormt een vervolg op het vertaalpleidooi verTALEN voor de toekomst (2019).
In de reeks ‘Literaire professionals vertellen’ beantwoorden negen mensen uit het boekenvak vragen over hun werk en de samenwerking met vertalers. De antwoorden zijn gebundeld in een artikel per vraag. In totaal bestaat de reeks uit zestien artikelen.
Naast losse artikelen over uiteenlopende onderwerpen, publiceerden we ook meerdere items rond het onderwerp diversiteit en inclusie in het vertaalvak. Er is nu onder andere een bronnenoverzicht beschikbaar rond dit onderwerp met bronnen die kunnen dienen als naslagwerk en ter verdieping.
Vertalersbestand
In het Vertalersbestand van het ELV vind je een overzicht van literair vertalers, in de breedste zin van het woord, in en uit het Nederlands. De vertalers onderhouden hun profielen zelf en werken daarmee aan hun online zichtbaarheid.
In het kader van het jubileumjaar riepen we vertalers op een profiel aan te maken of hun bestaande profiel bij te werken. Er zijn in 2021 52 nieuwe profielen aangemaakt, wat het totaal brengt op 477 vertalers in het bestand.
Communicatie
Het ELV maakt relevante informatie voor vertalers en opleiders toegankelijk via de website www.literairvertalen.org. Sinds 2021 is informatie over het ELV ook beschikbaar in het Engels. De site werd gemiddeld ca. 5500 keer per maand bezocht, een grote stijging ten opzichte van de gemiddeld 3500 bezoeken per maand in 2020.
In 2021 verstuurden we vier reguliere nieuwsbrieven en vijf speciale nieuwsbrieven (rond het jubileum en de kennisbank). Het aantal nieuwsbriefabonnees steeg in 2021 fors, van ca. 1800 naar 2100 abonnees. Daarnaast staan we in contact met onze doelgroep via de interactieve kanalen Facebook (1636 volgers), Twitter (1269 volgers) en LinkedIn (417 paginavolgers, 707 groepsleden).
De algemene folder kreeg eind van het jaar een update, met dank aan vormgever Stephan Csikós.
Per mail en telefoon ontvangen we wekelijks vragen van vertalers en andere geïnteresseerden die wij van informatie voorzien of doorverwijzen naar andere relevante instanties.
Over het ELV
Het ELV is een partnerschap van de Taalunie, de KU Leuven en de Universiteit Utrecht, in samenwerking met Literatuur Vlaanderen en het Nederlands Letterenfonds. Het werd ingesteld in 2001 door de Taalunie. Net als de Taalunie is ook het ELV een Nederlands-Vlaamse organisatie.
Het team van het ELV bestond in 2021 uit Gea Schelhaas (directeur), projectmedewerkers Koen Boelens, Sander Grasman, Anne Lopes Michielsen en Anne Sluijs en wetenschappelijk medewerkers Chris Van de Poel (KU Leuven) en Eva Wissenburg (Universiteit Utrecht).
Het bestuur van het ELV bestond uit Kris Van de Poel (algemeen secretaris Taalunie, voorzitter), Liesbet Heyvaert (KU Leuven), Haidee Kotze (Universiteit Utrecht), Tiziano Perez (directeur Nederlands Letterenfonds), Paul Hermans (directeur Literatuur Vlaanderen) en Martijn Nicolaas (Taalunie, bestuurssecretaris).
Kijk voor meer informatie op de website of neem contact op via literair.vertalen@uu.nl.