Literaire professionals vertellen - Hoe stel je een fonds samen?
Hoe bepaal je wat je aankoopt en uitgeeft/publiceert/programmeert en hoe verloopt dat proces? Wie bepaalt of een boek wordt aangekocht of een fragment wordt geplaatst? Hoe kan een vertaler daar een rol in spelen? Zeven respondenten lichten toe waarom ze voor bepaalde werken en personen kiezen.
Aline Lapeire, literair programmamaker voor deBuren en voormalig bureauredacteur bij De Bezige Bij Antwerpen
"Bij een uitgeverij ontstaat het fonds uit een complexe interactie van de smaak van de uitgever, de traditie van het fonds en commerciële belangen."
"Bij deBuren houden we daarbij erg rekening met onze transversale lijnen: talentontwikkeling, duurzaamheid en inclusiviteit. Bovendien is een Vlaams-Nederlandse dimensie voor ieder programma of project onontbeerlijk bij ons. We nodigen auteurs uit die bij een thema passen waar we mee bezig zijn of op basis van een interessante recente publicatie – al doen we quasi nooit louter boekvoorstellingen; we gaan altijd op zoek naar een debatelement of een analytische benadering).
Bij een uitgeverij ontstaat het fonds uit een complexe interactie van de smaak van de uitgever, de traditie van het fonds en commerciële belangen.
Ik denk dat een vertaler bij een uitgeverij een rol kan spelen als er vertrouwen opgebouwd is, en als de vertaler het profiel van de uitgeverij echt goed kent. De kosten van een vertaling zijn natuurlijk niet gering, dus een vertaler moet er ook begrip voor kunnen opbrengen als een project toch niet interessant wordt geacht, hoe goed het boek ook is. Om een uitgever te overtuigen kan het interessant zijn om ook een idee te geven van hoe het originele boek is onthaald en wat de auteur te vertellen heeft in interviews (en hoe dat ook in de Vlaamse en/of Nederlandse context relevant kan zijn)."
Ebissé Wakjira-Rouw, medeoprichter van Dipsaus en redacteur bij Uitgeverij Pluim
"Dat bepaal ik samen met de uitgever en de marketingafdeling. En ik doe ook een beroep op mijn eigen netwerk van professionals. Vertalers komen hier niet aan te pas. Maar ik sta altijd open voor vertalers die titels of auteurs suggereren en nadenken over fondsopbouw"
Marijke Nagtegaal, senior rechtenmanager bij Uitgeverij De Bezige Bij, Thomas Rap en Cargo
"Wij kiezen uit de catalogi en door gesprekken met uitgevers en redactie op welke titels wij ons gaan richten, met de kennis die wij hebben over de buitenlandse uitgeverijen. Uitgevers en redactie vertrouwen op onze kennis hierover die we jarenlang hebben opgebouwd.
Ook laat een vertaler ons regelmatig weten in welk boek of in welke auteur hij of zij bijzonder geïnteresseerd is. Wij gebruiken hen graag als ambassadeur van onze boeken en laten dat ook aan buitenlandse uitgevers weten."
Daan Stoffelsen, hoofdredacteur van De Revisor en coördinator van de website van Athenaeum Boekhandel
"Dit is voor een literair tijdschrift in 2021 niet heel strak bepaald; interesses en smaken van de redactie zijn van belang, maar door de beperkte ruimte voor vertalingen (ze zijn, als je auteurs ook netjes betaalt, per saldo duurder dan oorspronkelijk Nederlandse teksten) is de 'lijn' altijd arbitrair.
Wel kunnen vertalers dichter bij het vuur zitten, het contact warm houden en meer aandragen, zodat we bijvoorbeeld veel vertalingen van Luc de Rooy hebben gepubliceerd."
Thalia Ostendorf, redacteur, vertaler en medeoprichter van Uitgeverij Chaos
"Soms worden ons suggesties gedaan of krijgen we uit (vaak internationale) kanalen interessante stukken of boeken onder ogen waar we dan (met elkaar) over in gesprek gaan. Wat wij uit willen dragen komt vooral voort uit bepaalde idealen en interesses die we niet altijd in de Nederlandse boekenschappen weerspiegeld zien.
Ik verwacht niet dat de vertaler meedenkt aan programmering of selectie. Het is fijn als een vertaler een suggestie van titels geeft, zeker als er al eerder een samenwerking was die dan eventueel met andere boeken voortgezet kan worden."
Judith Uyterlinde, publishing director bij World Editions
"Als ik een vertaler ken en zijn smaak vertrouw, ben ik blij met suggesties, maar uiteindelijk moet ik zelf geloven in de potentie van een boek."
"Ik ben als uitgever verantwoordelijk voor de aankoop van de boeken. Als ik een vertaler ken en zijn smaak vertrouw, ben ik blij met suggesties, maar uiteindelijk moet ik zelf geloven in de potentie van een boek. Vertalers hebben immers ook vaak een eigenbelang, ze willen graag een bepaalde vertaalopdracht binnenhalen. Ik zoek naar 'voice driven' romans uit de hele wereld, de pareltjes uit de diverse taalgebieden, die in eigen land succesvol zijn maar nog niet in het Engels vertaald.
Ideeën voor boeken komen overal vandaan. Ik onderhoud een groot internationaal netwerk van uitgevers, literair agenten en vertalers. Ik lees veel talen, dat helpt ook enorm. Ik vind het fijn een boek zelf te kunnen lezen en niet uitsluitend af te hoeven gaan op de adviezen of leesrapporten van anderen. Tegelijkertijd wil ik zo divers mogelijk zijn en ook boeken uitgeven uit talen die ik niet zelf beheers, zoals Japans of Chinees. Dus soms is het ook een beetje een gok. Een Japans boek dat in eigen land succesvol is en literaire prijzen wint, is nog niet automatisch ook succesvol in onze (Engelstalige) markt. Je moet als uitgever ook een beetje kunnen aanvoelen wat 'werkt' in de markt waarin je opereert. Dat gevoel ontwikkel je gaandeweg, dat is een kwestie van ervaring."
Jan Baeke, dichter, redacteur, vertaler, essayist en festivalprogrammeur bij Poetry International
"Bij de keuzes voor de programmering spelen een aantal zaken een rol:
- Wat zijn de meest interessante en actuele dichters van dit moment? Dat betekent dat we zo goed mogelijk proberen te volgen wat er verschijnt (boeken, tijdschriften, online-magazines, websites, YouTube), dat we bij dichters en vertalers te rade gaan voor tips en suggesties, kijken naar hoe de receptie van bepaalde dichters in de wereld is. Dat is voor de hele wereld niet heel eenvoudig. Het is soms lastig om ons een goed beeld te vormen van de ‘stand van de poëzie’ in flink wat Afrikaanse en Aziatische landen.
- We zoeken altijd naar een goede verdeling naar gender, diversiteit, culturele herkomst en spreiding over de wereld.
- We werken meestal met een actueel maatschappelijk thema dat ook zijn vermoedelijke neerslag vindt in de poëzie of het schrijverschap van vele dichters.
- We programmeren ook graag op een zekere diversiteit in poëtica’s en houden rekening met de toegankelijkheid van bepaalde poëzie. We kiezen nooit alleen maar publiekslievelingen. Die zijn in de poëzie overigens vrij dun gezaaid, ook internationaal. Maar zeker in Nederland, waar de publieke waardering van en belangstelling voor poëzie erg minimaal is, zeker in vergelijking met veel andere landen. Nieuwe talige kunstvormen zoals spoken word weten wat gemakkelijker een publiek te bereiken, maar daarbij is de internationale uitwisseling (van makers en publiek) nog vrij beperkt. Voor een festival is publieksbereik zeker een factor in de programmering en de publiciteit. Dat houden we dan ook goed in het oog.
- We kiezen ook graag dichters die willen deelnemen aan interviews en panelgesprekken en die het leuk vinden om met andere makers (dichters, muzikanten) samen te werken.
De uiteindelijke keuzes worden gemaakt in overleg tussen de programmeur(s) en de directeur.
Wij vinden het heel fijn als vertalers met suggesties komen. We vragen vertalers geregeld om suggesties. Daarbij komen soms ook ideeën over programmering ter sprake. De vertaler weet bijvoorbeeld dat de dichter ook regelmatig met muzikanten samenwerkt en dat kan weer leiden tot programmavoorstellen waarin we dichters en muzikanten combineren."