Deel 4: Aan het werk! De literair vertaler als ondernemer
Dit is het vierde deel van de module Kennismaking met literair vertalen. In de video vertellen vier vertalers hoe het is om van vertalen je vak te maken. Welke zakelijke aspecten komen er allemaal bij kijken? Welke organisaties kunnen je helpen bij je loopbaan? Na het kijken van de video laten we zien hoe je je eigen werkveld in kaart kunt brengen en oefen je met het aanschrijven van een uitgeverij.
Video
Deze video gaat over de vertaler als ondernemer. Je maakt kennis met literair vertalers Kristen Gehrman, Andrea Kluitmann, Irina Leichenko en Mattho Mandersloot. Bekijk de video hierboven om te beginnen. Of speel de video af via YouTube.
Uitleg van de begrippen die de vertalers noemen kun je onder aan deze pagina vinden.
Opdrachten
4.A. Het werkveld in kaart gebracht
Als je als literair vertaler actief wilt worden, is kennis van je beroepsveld onmisbaar. De vertalers in de video geven voorbeelden van de manieren waarop zij zich verdiepen in hun werkveld.
- In deze opdracht moedigen we je aan om jouw toekomstige beroepsveld in kaart te brengen. Je mag je creativiteit gebruiken: maak bijvoorbeeld een mindmap. Onderstaande vragen kunnen je helpen, maar alle andere informatie die je relevant lijkt kun je natuurlijk ook noteren. Onder de vragen staan tips over hoe je deze informatie kunt vinden.
- Zijn er veel of weinig vertalers actief in jouw vertaalrichting?
Vertalers in en uit het Nederlands kun je vinden in het Vertalersbestand van het ELV. Vertalers uit het Nederlands kun je vinden in het overzicht van Flanders Literature. - Welke genres worden vooral vertaald in jouw vertaalrichting? Welke ontbreken?
Kijk hiervoor naar de vertaalde titels van de vertalers in het Vertalersbestand van het ELV (in en uit het Nederlands), in de vertalingendatabase van het Nederlands Letterenfonds (alleen uit het Nederlands) of via Picarta (in het Nederlands). - Welke uitgeverijen zie je langskomen die boeken in jouw vertaalrichting uitbrengen? Wat valt je op aan deze uitgeverijen? Denk aan: geven ze veel of weinig titels per jaar uit, geven ze vooral literaire of populaire titels uit, in welke genres zijn ze actief, zijn ze gespecialiseerd in vertaalde literatuur of publiceren ze van alles? Neem een kijkje op de websites van uitgeverijen die je kent en gebruik ook de overzichtspagina met internationale fondsen en uitgeverijen op onze Kennisbank.
- Zijn er in jouw vertaalrichting organisaties die vertaalsubsidies of andere vormen van ondersteuning aanbieden? Op de Kennisbank vind je een pagina met fondsen en organisaties in Nederland en België.
- Zijn er in jouw vertaalrichting vakbonden of verenigingen waarbij je je kunt aansluiten?
In onze Kennisbank vind je een overzicht met belangenverenigingen voor vertalers in het Nederlandse taalgebied en daarbuiten. - Worden er voor jouw vertaalrichting weleens evenementen georganiseerd, zoals lezingen of workshops? Zo ja, welke organisaties doen dat?
Zoek in het nieuwsoverzicht van het ELV, op de websites van de fondsen of vakverenigingen die je gevonden hebt of via een online zoekmachine.
4.B. Overtuig de uitgever
Als je een geweldig boek hebt gelezen dat nog niet is vertaald, zou je er een uitgever voor kunnen zoeken. Zoals Mattho Mandersloot in de video zegt: 'Schreeuw het van de daken!'
In dit artikel in de Kennisbank legt vertaler Edgar de Bruin uit hoe je dit kunt aanpakken. Hij legt uit wat voor informatie je kunt verzamelen om de uitgever te overtuigen om juist dít boek uit te geven. Als je al die informatie verzameld hebt en bedacht hebt welke uitgever je zou willen benaderen, stuur je die uitgever een mail. Daarover adviseert Edgar:
'Wees in je mail beknopt en direct ter zake. De kunst is om in een paar korte alinea’s de belangstelling van de redacteur te wekken. Denk dan bijvoorbeeld aan de positieve receptie in de pers, bij de lezers, succes van het boek in eigen land, en andere landen, literaire prijzen voor het boek of onderscheidingen voor de auteur. Kortom, belangrijke weetjes. En maak in één of twee zinnen duidelijk waarom dit boek en deze auteur op de Nederlandse markt thuishoren en hoe ze die zouden kunnen verrijken.'
- Stel je nu eens voor dat je zelf zo’n mail schrijft.
- Bedenk allereerst een boek uit je brontaal dat jij graag zou willen vertalen.
- Ga na of dit boek nog niet eerder is vertaald. In dit artikel lees je hoe je dat kunt vinden.
- Verzamel vervolgens het soort ‘belangrijke weetjes’ dat Edgar de Bruin noemt. Misschien staan sommige belangrijke weetjes al op het omslag van je tekst, of op de website van de uitgeverij?
- Schrijf je mail uit.
- Zoek als het lukt een medestudent, docent of andere boekenliefhebber en vraag diegene om je mail te lezen. Heb je diegene overtuigd dat dit boek een succes gaat worden in de nieuwe taal?
Reflectie bij opdracht 4.B.
Als je een boek wilt pitchen denk je misschien in eerste instantie aan de inhoud. Het is prachtig om te lezen, daarom moet het vertaald worden! Een uitgeverij moet echter ook overtuigd zijn dat lezers het boek willen kopen. Het kost de uitgeverij immers geld om de vertaalrechten te kopen en jou als vertaler in te huren – en dat zijn nog maar twee van de vele kostenposten. Het risico dat een vertaling zal ‘floppen’ wordt al iets kleiner als de brontekst een succes was in de broncultuur, bijvoorbeeld omdat het werk heel vaak is verkocht of bekroond is met een belangrijke prijs. Of als het boek een onderwerp heeft waarin waarschijnlijk veel mensen in het land van de doeltaal geïnteresseerd zijn, bijvoorbeeld omdat het actueel is. Verplaats je daarom in de uitgever. Bedenk daarbij ook dat er heel veel verschillende soorten uitgeverijen zijn, waarbij de één misschien meer waarde hecht aan commercieel dan aan literair succes, en andersom.
Leestips
Meer lezen over de ervaringen van vertalers en literaire professionals?
- Bekijk de reeks Vertalers vertellen in onze Kennisbank, waarin negen vertalers vragen over hun werk beantwoorden
- Bekijk de reeks Literaire professionals vertellen in onze Kennisbank, waarin negen mensen uit het boekenvak vertellen over het samenwerken met vertalers
Meer weten over hoe je een boek pitcht, leesrapporten schrijft en een netwerk onderhoudt?
- Lees het artikel Over het hoe en waarom van een leesrapport voor (literaire) uitgeverijen van Laura van Campenhout
- Lees het artikel Netwerken - hoe doe je dat? Over het belang van netwerken voor literair vertalers van Janny Middelbeek-Oortgiesen
Meer weten over hoe je op de hoogte kunt blijven van ontwikkelingen in het Nederlandse en Vlaamse literaire veld?
- Bekijk het overzicht Het Nederlandse en Vlaamse literaire veld
Als op de hoogte wilt blijven van vertaalevenementen, kun je het ELV volgen op sociale media of je abonneren op de nieuwsbrief.