Gegevens over het inkomen van vertalers

Geplaatst op: 19 augustus 2021

Hoe is het precies gesteld met het inkomen van de vertaler in Nederland en Vlaanderen? Dit stuk vat verschillende onderzoeken naar de financiële positie van de vertaler samen.

Gegevens over het inkomen van vertaler

Met enige regelmaat wordt er onderzoek gedaan naar de financiële positie van vertalers. Dit zijn veelal enquêtes onder vertalers die zijn aangesloten bij beroepsverenigingen.

De meest recente cijfers over het inkomen van vertalers in het Nederlandse taalgebied dateren uit het onderzoek Inkomensonderzoek schrijvers en vertalers van Van der Veen uit 2016 (Van der Veen et al, Inkomensonderzoek schrijvers en vertalers, waarin is gekeken naar inkomsten van vertalers en schrijvers in 2013 en 2014 in Nederland. Bedenk dat het gaat om bruto-inkomsten van zelfstandigen die over dit bedrag belastingen en sociale premies moeten afdragen, in hun eigen pensioen moeten voorzien, zonder doorbetaling bij ziekte of vakantie. Het onderzoek is het resultaat van een enquête die ingevuld is door 193 vertalers die verbonden zijn met de Vereniging van Letterkundigen (nu: Auteursbond), het Nederlands Letterenfonds of Stichting Lira.

Deze vertalers werken gemiddeld 35 uur per week, waarvan zij 28 uur besteden aan het vertalen zelf. Er is geen onderscheid gemaakt tussen fulltimers en parttimers. De vertalers zijn hoog opgeleid; 70% is academisch opgeleid en slechts 8% heeft een opleidingsniveau lager dan HBO.

Uit de enquête blijkt dat vertalers jaarlijks gemiddeld € 15.140 aan honoraria ontvangen. Dit is minder dan het minimumloon uit dat jaar (2014). Daarnaast ontvangen zij over hun vertalingen gemiddeld € 2.154 aan royalty’s en € 1.615 aan leenrechtvergoedingen. Dit bedrag is een optelsom van vergoedingen voor alle titels die een vertaler heeft vertaald. Belangrijk om hierbij op te merken is dat de enquête alleen is aangeboden aan vertalers die ofwel verbonden zijn met het Nederlands Letterenfonds en/of de Auteursbond ofwel boven een bepaald bedrag aan leenrechtvergoedingen van Stichting Lira ontvangen, wat betekent dat het werkelijke gemiddelde waarschijnlijk lager is.

Deze inkomsten, die rechtstreeks voortvloeien uit het vertalen, zijn volgens het onderzoek goed voor 70% van de totale inkomsten à € 27.166. De rest van het inkomen van vertalers bestaat uit beurzen en/of subsidies (gemiddeld 1.613 euro), dienstverbanden, (pensioen)uitkeringen, schrijfopdrachten en andere inkomsten. Bij de inkomsten is het vertalen van commerciële teksten ook meegerekend, wat 24% van de respondenten aangeeft te doen.

Binnen de groep respondenten bestaan grote inkomensverschillen. Zo verdiende 13% van de vertalers minder dan € 5.000 per jaar, had 11% van de vertalers een inkomen tussen de € 25.000 en € 30.000, maar had 10% van de vertalers daarentegen een inkomen boven de € 45.000.1

Deze verschillen zijn op allerlei manieren te verklaren; het maakt voor het inkomen van de vertaler bijvoorbeeld nogal wat uit tegen welk tarief die vertaalt, of die subsidie krijgt voor het literaire vertaalwerk, of die er commercieel vertaalwerk naast doet en hoeveel inkomsten diegene heeft uit royalty’s en leenrechtvergoedingen. Het contract en het daarin vastgelegde tarief is daarom heel belangrijk. Zo zijn er aan de ene kant vertalers die met modelcontract en -tarief werken en subsidie ontvangen – waarmee het woordtarief meer dan verdubbelt – en aan de andere kant vertalers die tegen lagere tarieven werken omdat zij geen modelcontract kunnen overeenkomen met hun uitgever.  

Onderhandelen loont

In de enquête van Van der Veen is gevraagd naar ervaringen met onderhandelen en het blijkt dat onderhandelen zinvol is. Desondanks onderhandelt het merendeel van de vertalers niet. Zo geeft 55% van de vertalers aan (bijna) nooit te onderhandelen, 33% onderhandelt soms en 13% (bijna) altijd. Van de vertalers die onderhandelen geeft 31% aan dat het (bijna) altijd het gewenste resultaat oplevert. 52% zegt dat het soms het gewenste resultaat oplevert en volgens 17% loont het (bijna) nooit. Een interessante bevinding uit dit onderzoek is dat auteurs (schrijvers en vertalers) die langer in het vak zitten níet vaker blijken te onderhandelen dan minder ervaren collega’s.2

Ervaring loont niet, opleidingsniveau wel

De onderzoekers concluderen op basis van de enquête dat auteurs (schrijvers en vertalers) met een universitair opleidingsniveau gemiddeld een hoger uurloon hebben dan auteurs met een niveau onder WO. Maar waar bij schrijvers het aantal jaren schrijfervaring gekoppeld is aan een hoger uurloon, is het aantal vertaalde boeken volgens het onderzoek niet van invloed op het uurloon van vertalers. ‘Hoewel een vertaler gemiddeld ruim drie euro meer verdient dan een schrijver, verdient een ervaren en productieve schrijver meer dan een ervaren en productieve vertaler.’3

In 2009 bleek uit een kleinschalige enquête onder boekvertalers eveneens dat ervaring over het algemeen niet loont. ‘De resultaten laten ook geen verband zien tussen leeftijd en ervaring enerzijds en de kans op een Modelcontract anderzijds.’4 Uit de enquête bleek dat ‘boekvertalers met woordprijs, royalty’s en leenrechtvergoedingen vrij snel aan een soort plafond zitten, waar ze niet of nauwelijks doorheen breken’. Ook bleek opleidingsniveau geen positief effect te hebben, want hoewel boekvertalers met een universitaire opleiding vaker met een modelcontract werken, betekent dat niet dat hun inkomsten hoger zijn.

Andere verschillen tussen vertalers

Zoals in het inkomensonderzoek uit 2016 te zien is, bestaan er grote verschillen tussen vertalers. Daarnaast verdien je met sommige genres meer dan met andere: zo verdienen vertalers die toneel of opera vertalen veel meer dan gemiddeld en poëzievertalers juist veel minder. Ook kunnen er verschillen zijn per taal; naar vertalingen vanuit minder gangbare talen is minder vraag en zijn er dus niet altijd evenveel opdrachten. Daar staat tegenover dat het aantal vertalers uit deze talen ook lager is.

Wat daarnaast van invloed kan zijn op de inkomsten van een vertaler is het verkoopsucces van de vertaling. Of de vertaler daarvan meeprofiteert, hangt af van het contract dat is afgesloten met de uitgever. Als de vertaler een modelcontract heeft afgesloten, ontvangt die vanaf 4000 verkochte exemplaren een bepaald percentage van de netto-opbrengst aan royalty’s over de verkochte vertalingen.

Bij literaire vertalingen wordt deze royaltydrempel – die tot een aantal jaar geleden overigens lager was, en dus gunstiger voor de vertaler – meestal niet gehaald. Maar bij bestsellers, die dun gezaaid zijn, kunnen de royalty-inkomsten en leenrechtvergoedingen (het bedrag dat de vertaler krijgt wanneer het boek dat die heeft vertaald wordt uitgeleend in de bibliotheek) interessant zijn.

Ook zijn er verschillen tussen Nederlandse en Vlaamse vertalers. Deze inkomensverschillen zijn bijvoorbeeld zichtbaar in het rapport Dagelijks brood, de arbeidsmarktpositie van boekvertalers in het Nederlandse taalgebied uit 2014, waarin de resultaten van een enquête van de overkoepelende Europese vertalersvereniging CEATL uit 2011 uitgebreid besproken worden. Hieruit bleek dat fulltime Nederlandse vertalers in 2010 € 15.000 bruto aan honoraria ontvingen, tegenover € 11.251 voor Vlamingen.5

De werkgroep Working Conditions van de Europese vertalersraad CEATL hield in 2012-2013 een enquête over de arbeidsomstandigheden van vertalers in de periode 2009-2011. De resultaten van deze enquête zijn hier in te zien. In 2020 hield CEATL een derde enquête onder haar leden over de inkomenspositie van vertalers. De resultaten daarvan worden in 2021 verwacht.

Het lage inkomen van vertalers wordt al decennia aangekaart en is een groot punt van discussie binnen de vertaalwereld. Met enige regelmaat klinkt in de media de roep om een betere beloning. In ‘Media-aandacht in Nederland en Vlaanderen voor de inkomenspositie van vertalers vind je een overzicht van artikelen hierover in de afgelopen twintig jaar. Ook vind je in dit dossier een overzicht van onderzoeken naar de financiële positie van vertalers. Wie meer wil weten over het totale inkomen van een vertalers, kan hier lezen waaruit het inkomen van een vertaler is opgebouwd.

 

Bronnen en noten:

1 Van der Veen et al., 2016, Inkomensonderzoek schrijvers en vertalers: een kwantitatief onderzoek naar de inkomsten van schrijvers en vertalers over de belastingjaren 2013 en 2014, p. 17.

2 Ibid, p. 31-32.

3 Ibid, p. 28.

4 Kwakkel, R. Marktpositie boekvertalers: de enquête, 18 december 2019 http://www.boekvertalers.nl/2009/12/18/marktpositie-boekvertalers-de-enquete/

5 de Haan, M. & R. Kwakkel, 2014, Dagelijks brood. De arbeidsmarktpositie van boekvertalers in het Nederlandse taalgebied, p.56. De bedragen betreffen de mediaan van het basishonorarium zonder royalty’s, nevenrechten, leenrechtvergoedingen, beurzen en andere toelagen.